Nieprawidłowości w Instytucie Psychiatrii i Neurologii w Warszawie

NIK w przesłanym w środę PAP raporcie zaznaczył, że kontrola NIK ujawniła szereg nieprawidłowości w Instytucie, w tym brak rzetelnego monitorowania planów finansowych, problemy z windykacją należności oraz niegospodarne decyzje dotyczące zaciągania kredytów i pożyczek. Izba zwróciła uwagę, że poziom zadłużenia i ponoszona corocznie strata finansowa mogą zagrażać kontynuacji działalności Instytutu w dotychczasowej formie.

NIK podkreślił, że pomimo prób podejmowanych przez kolejnych dyrektorów, nie udało się osiągnąć pozytywnego wyniku finansowego ani zahamować rosnącego zadłużenia.

Plany finansowe IPiN, które zgodnie z ustawą o instytutach badawczych, powinny być podstawą gospodarowania środkami finansowymi, w latach 2021–2022 nie były ustalane w terminach umożliwiających ich realizację od 1 stycznia danego roku. Ponadto plany finansowe Instytutu nie były odpowiednio monitorowane, co skutkowało brakiem ich aktualizacji mimo przekroczenia zarówno przychodów, jak i kosztów.

Opracowywane programy restrukturyzacyjne również nie przyniosły oczekiwanych rezultatów i nie poprawiły sytuacji finansowej placówki podobnie jak audyt zlecony przez Ministra Zdrowia. Z polecenia ministra w Instytucie zatrudniono pełnomocnika ds. restrukturyzacji. NIK zauważył, że mimo trudnej sytuacji finansowej Instytutu i koniecznych do podjęcia działań naprawczych, na tym stanowisku została zatrudniona osoba bez doświadczenia w restrukturyzacji podmiotów leczniczych. Nieefektywne działania restrukturyzacyjne skutkowały brakiem płynności finansowej i zaciąganiem zobowiązań najpierw w bankach a następnie w instytucjach pozabankowych.

Według stanu na 30 czerwca 2024 r. Instytut miał zobowiązania pożyczkowe na kwotę przekraczającą 112 mln zł oraz zobowiązania wymagalne wobec innych podmiotów w kwocie przekraczającej 18 mln zł.

Jako działanie niegospodarne NIK uznała wydłużenie okresu kredytowania, a następnie zamianę kredytu bankowego na pożyczkę w instytucji pozabankowej. Podwyższyło to marżę, a w konsekwencji koszty finansowe. W efekcie zaciągnięcia kolejnej pożyczki w instytucji pozabankowej, Instytut utracił kredyt obrotowy w rachunku bieżącym, co spowodowało zwiększenie kosztów finansowych i w ocenie NIK również było działaniem niegospodarnym. Dodatkowo, w tym samym okresie, proces windykacji należności był prowadzony nierzetelnie, co doprowadziło do przedawnienia roszczeń na kwotę ponad 50 tys. zł oraz nie regulowano terminowo zobowiązań, co skutkowało ponoszeniem wysokich kosztów finansowych. W latach 2021–2024 (I półrocze) kwota odsetek wyniosła 2,36 mln zł.

Z ustaleń kontroli wynika, że Instytut nie ogłaszał informacji o wolnych miejscach na stanowiska naukowe w publikatorach wskazanych w ustawie o instytutach badawczych. Liczba publikacji w latach 2021–2022 spadała, na co miała wpływ zmniejszająca się liczba pracowników naukowych.

NIK zaznaczył, że przepisów ustawy o instytutach badawczych nie przestrzegano również w zakresie dotyczącym obowiązku zawierania z pracownikami naukowymi umów o zakazie konkurencji. Ponad 26 proc. pracowników naukowych nie miało podpisanych takich umów. NIK podkreślił, że Instytut nie komercjalizował również wyników badań naukowych. W wyniku ewaluacji poziomu naukowego i jakości prowadzonych badań oraz prac rozwojowych Instytut uzyskał w dyscyplinie nauki medyczne kategorię naukową B+, czyli niższą niż miał wcześniej.

Zakres prowadzonej przez Instytut działalności leczniczej odpowiadał kwalifikacjom zatrudnionego personelu medycznego oraz posiadanej aparatury i sprzętu medycznego jednak nie był zgodny z danymi w Rejestrze Podmiotów Wykonujących Działalność Leczniczą. Trzy poradnie i oddział dzienny figurowały w rejestrze, mimo że takich komórek organizacyjnych nie było w strukturze Instytutu.

Instytut Psychiatrii i Neurologii został utworzony w 1951 r. Do jego podstawowej działalności należy m.in. prowadzenie i wdrażanie badań naukowych i prac rozwojowych oraz prowadzenie działalności leczniczej lub profilaktycznej w zakresie zaburzeń zdrowia psychicznego, chorób układu nerwowego, chorób genetycznych, uzależnień behawioralnych i od substancji psychoaktywnych oraz udział w kształtowaniu polityki zdrowotnej państwa. Nadzór nad Instytutem sprawuje minister zdrowia.(PAP)

kno/ jann/