Dlaczego młodzi opuszczają miejsca rodzinne?

Celem działania była szczegółowa diagnoza uwarunkowań społeczno-gospodarczych obydwu wspomnianych wyżej powiatów w odniesieniu do pozostawania ludzi aktywnych zawodowo na ich terytorium lub powrotów po skończonej edukacji Projekt organizowany był przez Fundację Misji Obywatelskiej. Zespół badawczy tworzyli dr Karol Leszczyński (socjolog), dr Sławomir Mrozek (historyk) i Adam Poręba (prawnik). Projekt koncentrował się wokół mieszkańców dwóch powiatów, ale jego efekty stanowią ciekawy materiał badawczy w kontekście ogólnokrajowym.

Plan działania

W ramach realizowanych badań przeprowadzona została ankieta ilościowa z mieszkańcami powiatu jasielskiego i gorlickiego. Do tworzenia ankiety wykorzystano metodę PAPI, czyli indywidualne spotkania ankieterów z respondentami.

Badani cenili przede wszystkim spokój, bezpieczeństwo, bliskość natury, gór – mówił w Bieczu (pow. gorlicki) socjolog Karoli Leszczyński.

Najważniejsze wnioski

Powiat jasielski i powiat gorlicki są do siebie bardzo podobne, jeśli chodzi o podstawową charakterystykę oraz bazowe problemy społeczno ekonomiczne, z którymi muszą sobie radzić. Badanie miało więc na celu nie porównywanie powiatów między sobą, ale diagnozę sytuacji w każdym z nich w odniesieniu do ich dawnych miast wojewódzkich, odpowiednio Krosna i Nowego Sącza, oraz pozostałych powiatów w Małopolsce i na Podkarpaciu, a także – o ile to możliwe – odniesienie do średniej dla całej Polski.

Największym wyzwaniem, z jakim musi się zmierzyć region, jest nieustanny odpływ młodych mieszkańców do dużych ośrodków akademickich oraz zawodowych. Młodzi ludzie nie mają odpowiednich perspektyw zawodowych w swoich powiatach i dlatego zmuszeni są do wyjazdu. Te perspektywy zawodowe to nie tylko wysokie zarobki, lecz także praca pozwalająca na rozwój. Głównymi przyczynami wyjazdów młodych ludzi są kwestie edukacyjne i zawodowe. Młodzi ludzie wyjeżdżają na studia, aby zdobyć wykształcenie lub do dużych miast w poszukiwaniu pracy. Wyjazdy za granicę nie są w ostatnich latach dominujące, analiza salda migracyjnego wskazuje, że wnioski mieszkańcy obydwu powiatów wyjeżdżają przede wszystkim do innych regionów Polski. Pomimo tego w świadomości mieszkańców są to przede wszystkim wyjazdy do pracy za granicę.

Co warte odnotowania, do obydwu powiatów nowi mieszkańcy sprowadzają się jednak głównie z powodów matrymonialnych. Jakkolwiek chwalebny byłby to powód, to jednak oznacza, że obydwa powiaty nie przyciągają nowych pracowników w dużych liczbach – czytamy w raporcie z wynikami.

Problemy komunikacyjne

Oprócz kwestii rynku pracy i edukacji, znaczącą bolączką jest dla mieszkańców obydwu powiatów komunikacja, chociaż wydaje się, że dla mieszkańców powiatu gorlickiego jest to większy problem. Respondenci wskazywali na trudności z dostaniem się do większych miast, zarówno do dawnych miast wojewódzkich, jak i w dużo większym stopniu do Krakowa i Rzeszowa. W tym obszarze duże znaczenie ma też lokalny transport zbiorowy, a mieszkańcy wskazują na to, że samochód jest koniecznością.

Obydwa powiaty różnią się jednak w świadomości mieszkańców, którzy wskazują na inne elementy historii i kultury materialnej jako czynniki wzmacniające lokalną tożsamość. W obydwu mieszkańcy bardzo doceniają spokój i bliskość natury. Ten charakter regionu ma duże znaczenie w opisie doświadczeń związanych z zamieszkiwaniem na tych terenach. Mieszkańcy powiatów wskazywali także na konieczność rozwoju oferty turystycznej, są bowiem świadomi możliwości, jakimi dysponują, przy czym mieszkańcy powiatu gorlickiego znacznie częściej wskazywali na dziedzictwo historyczne bitwy pod Gorlicami. W obydwu powiatach dziedzictwo związane z przemysłem naftowym jest raczej już przeszłością niż realną alternatywą gospodarczą, chociaż zwłaszcza wśród starszego pokolenia występuje sentyment związany z rafineriami i ewentualną nadzieją na odbudowę tego przemysłu. Młodzi ludzie zwracają uwagę na to, że problemem, który zachęca do wyjazdów, jest także brak oferty rozrywkowej dla nich. 

Współpraca

Wspomniane powiaty, niegdyś w województwie rzeszowskim, teraz dzieli granica administracyjna województw małopolskiego i podkarpackiego. Pomimo tego nadal po sąsiedzku współpracują i realizują wspólne projekty. W Jaśle i Gorlicach funkcjonowały m.in. dwie duże rafinerie, dające zatrudnienie tysiącom mieszkańcom regionu.

Powiaty gorlicki i jasielski to regiony, które posiadają dorobek z okresu silnego rozwoju gospodarczego w dobie tworzenia się światowego przemysłu naftowego. Obecnie to jednakże przykłady terenów postindustrialnych. Obydwa leżą w bezpośrednim sąsiedztwie, cechuje je podobny potencjał społeczno-gospodarczy. Tym stanowią ciekawe przykłady do badania socjologicznego – podkreślają autorzy projektu.

Patroni projektu to:

1. Piotr Rycerski – polski urzędnik z tytułem  Master of Business Administration. Pracę w administracji rządowej rozpoczął w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, następnie związał sie z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji.
2. Mariusz Tarsa –  Wójt Gminy Łużna kadencji 2018-2023. Ma doświadczenie pracy w Komisji Rewizyjnej oraz Komisji Budżetu i Finansów. Absolwent historii w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie. Pełnił funkcje dyrektora Zespołu Szkół w Stróżówce.
3. Alicja Zając  –  senator VII, VIII, IX i X kadencji. Była ekspertem w Radzie Nadzorczej Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie. Od wielu lat aktywnie działa w Polskim Czerwonym Krzyżu, przez dwie kadencje była Prezesem Podkarpackiego Zarządu Okręgowego PCK w Rzeszowie. Za działalność społeczną została odznaczona m.in. srebrnym Krzyżem Zasługi.
4. Elżbieta Zielińska –  absolwentka Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Poseł na Sejm RP VIII i IX kadencji. Naukowo zajmuje sie ochroną dziedzictwa kulturowego oraz polityką kulturalną.

Z kolei darczyńcą projektu pn. „Szanse na deglomerację Polski na przykładzie powiatu gorlickiego i jasielskiego” była Fundacja Alior Banku.
fot. redakcja

źródło: Raport „Badania socjologiczne powiatu gorlickiego i jasielskiego w poszukiwaniu szans na deglomerację Polski oraz powroty Polaków do powiatu gorlickiego i jasielskiego” oraz „Powiat jasielski i powiat gorlicki. Profil społeczno-ekonomiczny regionu. Raport z badań”.

Sfinansowano ze środków Narodowego Instytutu Wolności – Centrum Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego w ramach #PROO. Komitet do spraw Pożytku Publicznego.